‘Van gas los’ was in 2018 tijdens de renovatie van het monumentale woonhuis van Jochem Feekes nog een vrij onbekend begrip. Hij moest veel uitleggen bij familie en vrienden. Nu, met de geëxplodeerde gasprijzen, is hij de geprezen man. “Toen verklaarden ze ons voor gek, nu zijn we spekkoper.”

Hoe krijg je een slecht geïsoleerd huis van net voor de eerste wereldoorlog (1912) energieneutraal? Dat was het uitgangspunt toen Jochem Feekes en zijn partner eind 2017 een hoekhuis in Amersfoort-Zuid kochten. Ze vielen voor het huis vanwege de onmetelijk grote achtertuin, maar ook door de fraaie voorgevel, die vrijwel alle woningen in de straat siert. Naar verluidt was de Nederlandse Spoorwegen ooit opdrachtgever van de woningen.

‘Vooruitziende blik’

Feekes vond het een mooie plek, maar de woning was wel sterk verouderd, zeker qua isolatie. Hij had nauwelijks dubbel glas, een vrijwel ongeïsoleerde steensmuur, en boven een halfsteens muur. Nog voor de grote gascrisis had Feekes een belangrijk uitgangspunt: ‘Van het gas af’. De woning moest ingrijpend worden gerenoveerd en daarbij leek hem dit een haalbare optie. “Laten we het met het oog op de toekomst doen, met vooruitziende blik”, was zijn insteek destijds. 

Eigen regie over energierenovatie

Feekes, van huis uit IT’er, wilde zelf de regie houden over de energierenovatie en verzamelde zoveel mogelijk informatie over isolatie, voorzetsystemen en ventilatie- en energietechnieken. Waar zijn kennis tekortschoot, schakelde hij adviseurs in, zoals de webshop Ventilatieland, die de beste plaats voor de ventilatieroosters van het gebalanceerd ventilatiesysteem berekende.

Centrale warmteterugwinning

Iemand anders die hij benaderde was een energieadviseur, die eigenlijk alleen maar bevestigde dat hij op de goede weg zat. Deze adviseur kwam zelfs met vreemde adviezen, zoals een decentraal warmteterugwinsysteem in plaats van een gebalanceerd ventilatiesysteem met één grotere WTW-unit. “Wij hebben de luxe van een grote verbouwing zodat je de kanalen kunt wegwerken. Dan is centrale warmteterugwinning een veel betere keuze.”

Volledig elektrisch verwarmen

Van gas los betekent automatisch all-electric verwarming. Feekes besloot de twee slaapkamers op de bovenverdieping elk met een infraroodpaneel te verwarmen, en de badkamer met elektrische vloerverwarming. De warmtepomp hoefde daardoor alleen de benedenverdieping, die fors werd vergroot door een uitbouw, te verwarmen. Om de warmtepomp rendabel te maken, moesten isolatiewaardes wel op Bouwbesluitniveau worden gebracht.

De voordelen van schuimbeton

Dat leek gemakkelijker gezegd dan gedaan. De ongeïsoleerde beganegrondvloer zonder kruipruimte moest eruit. De houten balken werden afgezaagd en er werd grond weggegraven tot een diepte van 50 centimeter. Feekes had goede verhalen gehoord over schuimbeton. Dit is een zeer luchtig en lichtgewicht beton dat is gemengd met eiwitten, waardoor er lucht in komt. Het heeft desondanks goede draageigenschappen en een hoge isolatiewaarde. De complete benedenverdieping inclusief de aanbouw werd voorzien van een draagvloer van schuimbeton. Daarbovenop kwamen de leidingen voor de vloerverwarming en daarboven weer de afwerkvloer. In de keuken is de afwerkvloer voorzien van egaline; in het woongedeelte lijmde hij houten palletplanken op de afwerkvloer.

E-board: isolerend plaatmateriaal

De monumentale voorgevel werd van binnenuit geïsoleerd, terwijl de bestaande zijmuur van buitenaf een pir-isolatielaag kreeg. De oorspronkelijke steenmuur werd de binnenmuur. Voor de uitbouw koos Feekes voor een kalkzandsteenmuur, met aan de buitenkant pir-isolatie. Daar tegenaan is het gevelsysteem ‘e-board’ gemonteerd. Dat is isolerend plaatmateriaal waarop steenstrips als afwerklaag komen. E-board bleek het enige gevelsysteem dat ook beschikbaar is voor particuliere bouwers. Een flink deel van de werkzaamheden voerde Feekes zelf uit. Alleen voor het dak, waarmee de renovatie startte, en de uitbouw schakelde hij een aannemer in.

De voorgevel is origineel, de rest is voorzien van een ophangsysteem met isolatie en afgewerkt met steenstrips.

Zelf ZZP’er geworden

Vanaf het eerste moment besloot Feekes zichzelf één dag per week als ZZP’er aan een vaste aannemer te verhuren. Zo leerde hij bij andere klussen nieuwe dingen, zoals het plaatsen van kozijnen, waar hij voor zijn eigen huis dankbaar gebruik van maakte. Het ZZP’en als bouwvakker heeft hij – na het afronden van de eigen renovatie – stopgezet. Sinds deze winter richt Feekes zich volledig op het opzetten van een eigen IT-adviesbureau, Adabtive.

Warmtepomp komt in beeld

De renovatie naderde na ruim een half jaar zijn voltooiing. Vervolgens werd het tijd voor het installatiewerk. Hiervoor benaderde Feekes zo’n tien verschillende installateurs. Een deel reageerde niet, en bij een ander deel liep de communicatie per mail stroef. Eén partij sprong eruit: de landelijke formule ‘De Klimaatbeheerser’. Ze vertelden hem over de keuze voor meer comfort versus lage gebruikskosten, onder andere met betrekking tot warm water.

 Voldoende warm water

“Je kunt kiezen voor altijd een royale hoeveelheid warm water”, legt Feekes uit. “Wij zijn met z’n tweeën, en met een lagere boilertemperatuur van 46 °C is er voor ons voldoende warm water. Als we bezoek hebben, houden we daar rekening mee en zetten we de boiler hoger.” Deze uitleg, maar ook het Excel-bestand met besparing en terugverdientijd, viel bij Feekes in de smaak. De Klimaatbeheerser kreeg de opdracht voor plaatsing van een Daikin Altherma 3 R F lucht/water-warmtepomp van 8 kW, met een binnenunit met ingebouwde boiler van 230 liter. De warmtepomp maakt gebruik van koudemiddel R32.

Foutmelding: ‘Geen flow’

De installatie ging overigens niet van een leien dakje. Na oplevering bleek de warmtepomp niet te werken. Geen flow, was de foutmelding. Diverse monteurs kwamen in de weken daarna poolshoogte nemen, maar zonder resultaat. Daikin adviseerde om de print te vervangen, maar de foutmelding bleef. Uiteindelijk werd een monteur van Daikin ingevlogen, en die merkte een gesloten afsluiter op. Daarmee was het probleem opgelost. Opmerkelijk was dat geen enkele monteur, ondanks de foutmelding ‘geen flow’, naar afsluiters in het circuit keek, blikt Feekes terug. Gelukkig gebeurde dit in augustus 2018 en was dit destijds de warmste zomermaand ooit.

Spartaanse regeling

De regeling van de lucht/water-warmtepomp is vrij spartaans te noemen. Aan het begin van het stookseizoen, zo in november, schakelt Feekes de verwarming handmatig in. De warmtepomp draait dan op een vaste aanvoertemperatuur van 26 of 27 °C. Die lage temperatuur blijkt voldoende om de woning een groot deel van de winter op temperatuur te houden. De ingebouwde circulatiepomp stuurt het opgewarmde water direct de vloer in, zonder buffer of scheidingsvat met afgaande pomp.

Geen slimme kamerthermostaat

Als de buitentemperatuur dagenlang onder het vriespunt duikt, moet de aanvoertemperatuur soms een paar graden omhoog. Aan het einde van de winter, zo in maart/april, gaat de verwarmingsmodus van de warmtepomp weer uit. Deze eenvoudige regeling bevalt Feekes goed. Hij had een reden om ervoor te kiezen. Aanvankelijk wilde Feekes een slimme kamerthermostaat bij de warmtepomp hebben. Zulke thermostaten bleken echter ongeschikt om de Altherma aan te sturen. Het is wel mogelijk om de Daikin-warmtepomp op stooklijn en/of met een kamerthermostaat aan te sturen.

Energiepositief resultaat

Inmiddels zijn we vier winters verder en blikt Feekes zeer tevreden terug. Dankzij zonnepanelen is de energierekening nihil. Doordat het huis is voorzien van 25 zonnepanelen is er op jaarbasis zelfs een overschot van 650 kWh. De laatste energienota noteerde een teruglevering van 4.400 kWh en een verbruik uit het net van 3.650 kWh. Dat is dus zowel het stroomverbruik van de warmtepomp als de elektriciteitsconsumptie van twee personen, inclusief inductiekookplaat en diverse high-tech koffiemachines.

Check-up van de installateur

Een ding vindt Feekes wel merkwaardig. Na ingebruikname is de leverancier geen enkele keer teruggekomen om de instellingen te controleren. Via-via hoorde hij dat sommige installateurs jaarlijks een keer de warmtepomp bezoeken voor een check-up. “Je plaatst hem en hij moet goed gaan functioneren. Dat gebeurt niet met de fabrieksinstellingen.” Door zelf af en toe in de instellingen te duiken, verwacht Feekes het maximale rendement eruit te hebben gehaald, maar zeker weten doet hij dat niet. Overigens biedt de De Klimaatbeheerser wel onderhoudscontracten aan.

Geen angst voor geluidsoverlast

Tot slot stellen we zelfrenovateur Feekes de vraag of hij tips heeft voor mensen die in hetzelfde schuitje zitten. “Laat je niet gek maken”, zegt hij als eerste. “Bepaal eerst je behoefte en wat je belangrijk vindt, voordat je gaat zoeken. Anders verzand je in de informatie. Wij wilden naar energieneutraal, maar als je naar een halvering van het gasverbruik wil, heb je een heel andere context.” Daarnaast vindt hij de angst voor geluidsoverlast van de buitenunit onterecht. De buitenunit is in de achtertuin geplaatst zodat er geen kans bestaat op trillingsgeluid van de compressor. “Het toestel draait het hardst na een douchebeurt, meestal in de ochtend. Dan zijn de meeste mensen aan het werk en stoort niemand zich eraan. In de zomer overstemt het geritsel van bladeren het geluid van de ventilator.”