Rekening aardgasvrij voor huurders

Joop van Vlerken, 11 okt. 2024

In de energietransitie wordt te veel van woningcorporaties verwacht, zo meent Dorris Derksen, belangbehartiger bij Aedes. Zo komen volgens Derksen de kosten van de energietransitie terecht bij degenen met de zwakste schouders. Bovendien spelen er onzekerheden die niet goed zijn voor de investeringsbereidheid.

“Warmtenetten komen moeizaam van de grond, andere technieken lopen tegen andere problemen aan. Zo hebben warmtepompen weer veel last van netcongestie. We zien dat bij de energietransitie grote onderlinge afhankelijkheden zijn van verschillende partijen.” Aan het woord is Dorris Derksen, belangenbehartiger bij Aedes. “Op dit moment speelt er zoveel als je kijkt naar wet- en regelgeving. De Wet collectieve warmte komt eraan en gaat veel veranderen. Belangbehartigers van de vereniging van woningcorporaties willen de juiste randvoorwaarden voor sociale huurders scheppen bij de energietransitie.”

Gevolgen voor woningcorporaties

Actuele ontwikkelingen beïnvloeden het werk van Derksen in hoge mate. “We kunnen heel snel lijntjes leggen naar onze achterban en overleggen over wat nodig is, maar tegelijkertijd weten we dat sommige dingen gewoon lang duren. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Wet collectieve warmte, waar we al even op wachten. Maar met de regeringsplannen om de salderingsregeling volledig af te schaffen in 2027 kun je meteen aan de slag om te kijken wat daar de gevolgen van zijn voor woningcorporaties.”

EFG-labels

Huurders hebben vaak andere dingen aan hun hoofd dan het oplossen van klimaatproblematiek, zegt ze. “Belangrijker zijn comfort en betaalbaarheid. Daarom is de grootste beweging die wij op dit moment zien: ‘van stenen naar mensen’. We kijken dus veel meer naar woonlasten en comfort.” Concreet houdt dat volgens haar in dat woningcorporaties vooral willen zorgen dat mensen minder energie hoeven te gebruiken. “Dat kan bijvoorbeeld ook met meer isolatie. Een belangrijke doelstelling die hierbij past is dat we hebben afgesproken met de Woonbond, het Rijk en de VNG om woningen met label E, F of G uit te faseren voor 2029.”

Startmotorkader

Aanvankelijk werden woningcorporaties gezien als de startmotor van de warmtetransitie en ze tekenden daarvoor in 2020 het ‘Startmotorkader’: de afspraak tussen corporaties en warmtebedrijven om 100.000 huurwoningen versneld te verduurzamen. “Voor veel corporaties waren warmtenetten destijds relatief nieuw en we hadden hoop dat we snel meer duidelijkheid zouden krijgen over de kosten van het aansluiten op warmtenetten. Maar dat lukt nog niet echt, er is voor huurders te veel onzekerheid. Om warmtenetten van de grond te krijgen, moeten we met z’n allen zorgen dat waar het warmtenet het alternatief met de laagste maatschappelijke kosten is, het ook aantrekkelijk is voor de eindgebruiker.”

Mensen blijven vergelijken met aardgas

Wat het volgens Derksen lastig maakt, is dat er weinig mogelijkheden zijn om wijken aardgasvrij te maken. “Zolang alles op vrijwillige basis is, gebeurt er weinig. Mensen blijven namelijk vergelijken met aardgas. Onder de huidige voorwaarden kunnen we eigenlijk niet van huurders verwachten dat ze er akkoord mee gaan om van het aardgas af te gaan. Het wordt ook steeds moelijker om 70 procent instemming van bewoners te krijgen bij het aansluiten op warmtenetten. We kunnen wel investeren, maar we moeten wel rekening houden met huurders, want zij betalen uiteindelijk deze investeringen zelf via de huur.”

In de energietransitie wordt te veel van woningcorporaties verwacht, zo meent Dorris Derksen, belangbehartiger bij Aedes. (Foto: NFP Photography)

Impasse in de transitie

Naast warmtenetten zijn er ook andere opties, bevestigt ze. “We hebben alle opties nodig als we van het gas af willen gaan. Maar als we het hebben over waterstof of groen gas, dan is dat voor nu nog geen reële optie en we kunnen er bovendien niet op wachten tot het wel zover is.” Dat is volgens haar ook het moeilijke aan de impasse waarin de energietransitie zich nu bevindt. “Als je nu niet begint, sta je over vijftien jaar nog steeds nergens. We kunnen dus niet alles op de ideale manier doen, maar we kunnen wel vast beginnen met isoleren. Dat is een beproefde methode om het voor huurders goedkoper en comfortabeler te krijgen.”

Sociale transitie

Dat het lastig is om nu de goede keuzes te maken is volgens Derksen een van de grootste risico’s van de energietransitie. “Er zijn heel veel onzekerheden in de aardgasvrije opgave, zoals wat de energieprijzen gaan doen. Dat kunnen zelfs de experts niet overzien, dus wat is dan de juiste keuze? We zijn gewend dat we allemaal ongeveer hetzelfde betalen omdat we bijna allemaal op aardgas verwarmen, maar straks krijgen we meerdere energiesystemen naast elkaar en wordt die keuze voor het een of het ander opeens heel belangrijk. Daardoor is het heel lastig om huurders mee te krijgen, want we kunnen ze geen garanties geven. Daarom moet het Rijk met maatregelen komen die ervoor zorgen dat de transitie ook betaalbaar blijft. Wat dat betreft is de energietransitie vooral ook een sociale transitie.”

Rekening niet bij de huurder leggen

Wat ze duidelijk wil maken is dat woningcorporaties de kosten voor de energietransitie niet alleen kunnen dragen. “Corporaties zien echt wel het belang van de transitie, maar ze willen de rekening niet bij de huurder leggen en ze kunnen het zelf ook niet betalen.” Ze legt uit dat de rekening voor het aardgasvrij maken van wijken nu vaak wel bij huurders komt te liggen. “We komen het tegen dat particuliere woningeneigenaren die aangesloten worden op een warmtenet een flinke korting krijgen in de aansluitbijdragen. Maar de woningcorporatie krijgt dat niet, terwijl de huurders dat uiteindelijk wel betalen. Belangrijk is dat de kosten voor de warmtetransitie gesocialiseerd worden. Daar moet echt beter naar gekeken worden.”

Afspraken Klimaatakkoord verdwijnen uit zicht

De afspraken uit het Klimaatakkoord verdwijnen langzaam uit zicht, licht ze toe. “In het Klimaatakkoord is afgesproken om anderhalf miljoen aardgasvrije woningen te realiseren voor 2030. Dat doel wordt zeer waarschijnlijk niet gehaald. We kijken nu vooral naar wat wel reëel is.” Samenwerking is volgens haar essentieel om de energietransitie vlot te trekken. “De uitdaging van aardgasvrij oplossen, kun je niet alleen. Dat moeten we echt samen doen om de negatieve spiraal te doorbreken waar we momenteel mee te maken hebben. De onzekerheden die spelen zijn bovendien niet goed voor de investeringsbereidheid. De overheid kan helpen door vaart te maken en knopen door te hakken. We wachten nu al zo lang op wetgeving. Dat is tijd die we ons eigenlijk niet kunnen veroorloven.”