Hybride maar anders

Hybride maar dan anders: geen koppeling tussen ketel en warmtepomp

Gescheiden hybride’: de gasketel voor radiatoren, een warmtepomp voor de vloerverwarming.

Een hybride warmtepompinstallatie, maar dan net anders. In de filosofie van Bergman Installatiewerken verwarmt een warmtepomp de benedenverdieping terwijl de (bestaande) cv-ketel de slaapkamers comfortabel houdt. Met twee volledig gescheiden systemen krijg je een goed regelbare verwarming, met een nog grotere gasbesparing en waarmee eenvoudig kan worden gekoeld.

Sinds twee jaar is Bergman Installatiewerken in het Overijsselse Dalfsen op stoom met het plaatsen van warmtepompen. In nieuwbouw, maar ook in bestaande woningen vinden ze hun weg naar klanten. Meestal zie je in de bestaande bouw een hybride oplossing in de vorm van een cv-ketel met een kleine warmtepomp eraan gekoppeld, maar dat is niet de oplossing waar eigenaar Eelco Bergman en werkvoorbereider Jorick Pasman mee komen.

Het Bergman-concept

Bij Bergman ziet het hybrideconcept er net wat anders uit. Het gaat namelijk om twee afzonderlijke toestellen zonder koppeling. Pasman: “Het zijn twee losse systemen. De warmtepomp verwarmt de vloerverwarming beneden en de ketel de verdieping. Daar komt het op neer.” Voorwaarde voor het Bergman-concept is dat de benedenverdieping is voorzien van vloerverwarming. Meestal komt deze oplossing in beeld als bewoners bij Bergman terechtkomen voor een behoorlijke renovatie en ze graag vloerverwarming op de begane grond willen laten inslijpen. Pasman: “Het ligt niet helemaal vast op een boven- en benedenverdieping, maar eigenlijk creëer je een hoogtemperatuur- en laagtemperatuurtraject.”

All-electric verwarmen

De warmtepomp verwarmt de vloerverwarming beneden …

Doordat de warmtepomp altijd op laagtemperatuur kan draaien, is het mogelijk om volledig met de warmtepomp te verwarmen, zonder bijstook van de cv-ketel. “Wij rekenen de warmtepomp uit tot min 10 graden Celsius. Zo kun je beneden volledig elektrisch verwarmen. Wanneer je dit met een hybride toestel doet, schakelt bij 0 graden vaak de ketel in. De bezuiniging op het gasverbruik is dus groter.” De cv-ketel blijft de radiatoren op de bovenverdieping voor z’n rekening nemen. De kamerthermostaat van de ketel wordt door Bergman naar de bovenverdieping verplaatst. Het is dan voor een klant direct duidelijk wanneer de ketel het werk doet. Pasman: “Je kunt zien wanneer je gas verbruikt; je bent zelf degene die de ketel het commando geeft om de radiatoren te verwarmen. Een hybride warmtepomp is één systeem. Daardoor ben je daar minder de baas over.”

… en de gasketel de verdieping.

Onafhankelijke regeling

Volgens Bergman levert een standaard hybridesysteem bij vloerverwarming vaak warmteklachten op. Om een hoge COP te halen, wil je de watertemperatuur van de hybride installatie zo laag mogelijk houden, maar de radiatoren blijven dan achter. “Als klanten gaan klagen dat ze het koud hebben, bedoelen ze over het algemeen dat ze dat ervaren in de badkamer. Als je daar een traditionele radiator hebt hangen en je voedt hem met 45 of 50 graden, dan is de kans groter dat je vermogen tekort komt. Daardoor krijg je warmteklachten. Je moet dan het temperatuurniveau eigenlijk altijd hoog houden.”
Voor de ketel is het een peulenschil om de badkamerradiator op temperatuur te brengen. Bovendien is een onafhankelijke regeling voor de bovenverdieping sinds de coronapandemie vaak een wens van klanten. Bergman: “Het komt steeds vaker voor dat ze thuiswerkplekken creëren. Als je de oude kamerthermostaat naar de werkkamer verplaatst, kunnen ze de ketel heel gemakkelijk sturen.”

Nauwkeuriger warmteverliesberekening

Een warmtepomp zonder back-up van een cv-ketel vereist wel een nauwkeuriger warmteverliesberekening. Normaliter selecteer je een hybride warmtepomp van 4 of 6 kW; de rest doet de ketel wel. Nu komt het voor de vloerverwarming in de woonkamer volledig op de warmtepomp aan. Pasman: “Uiteindelijk komt het neer op kennis die je als installateur moet hebben.” Handicap is dat het bij grotere vrijstaande woningen met nisjes en veel glas lastig is om met kengetallen te werken. “Je kunt de klant onder andere vragen wat voor vloer er is weggelegd en wat de isolatiewaarde is. Als we erg twijfelen, leggen we er vaak een transmissieberekening naast, zodat je weet wat het opgenomen vermogen van de woonkamer is.” Vervolgens is het zaak om het vermogen van de warmtepomp bij de juiste buitentemperatuur te selecteren. Meestal geven fabrikanten het nominale vermogen bij +7 graden op. “Je moet hem op een buitentemperatuur van -10 selecteren.”

Tijd kopen

Een warmtepomp voor een laagtemperatuursysteem voor een deel van de woning maakt het in de toekomst eenvoudiger om volledig van het gas af te gaan, betoogt Bergman. Met de all-electric verwarming van de begane grond blijft er nog maar een klein gedeelte over om te verduurzamen als de cv-ketel het definitief begeeft, of om een andere reden volledig afscheid van het gas wordt genomen. Dan kan voor de bovenverdieping een airco worden geïnstalleerd, bijvoorbeeld in combinatie met een warmtepompboiler. Pasman noemt het ‘tijd kopen’. “Je kunt over een tijdje kijken wat er op de markt is en wat passend is bij de gezinssituatie van dat moment.”

Koelen standaard mogelijk

Nog een voordeel van het Bergman-concept: koeling via de warmtepomp is prima mogelijk, en eenvoudig. Bij een hybride warmtepomp met een ketel is koeling soms ook mogelijk, maar bij een installatie met deels radiatoren wordt dat lastig. Je moet dan voorkomen dat het gekoelde water door de radiatoren stroomt en daar – met name in de badkamer – voor condensatie zorgt. “Dat is allemaal wel mogelijk door een extra kleppensectie toe te passen. Maar dat heeft consequenties voor de prijs. En het is storingsgevoeliger.” Pasman is geen voorstander van een ingewikkelde installatie. Als er na een jaar of vijf storingen in de kleppen of aansturing ontstaan en de eigen installateur is uit beeld, krijg je volgens hem één grote puzzel. Hier blijven de hydraulische en elektrische aansluitingen echter relatief eenvoudig. Pasman: “Het moet voor iedereen begrijpelijk blijven.”

Eenvoudiger installeren

Niet onbelangrijk in deze tijd met te weinig personeel, is dat het installeren meestal een stuk makkelijker gaat. Bij een traditionele hybride installatie wordt de warmtepomp hydraulisch bij de ketel gekoppeld. Er moet dan ruimte zijn voor een binnenunit en de leidingen van de monoblock-buitenunit (of koelleidingen bij Elga Ace) moeten meestal naar zolder worden gebracht. “Daar is vaak weinig ruimte en de ketel moet worden weggewerkt in een hoekje of kast.” Met alleen een warmtepomp voor de begane grond ziet het installatiewerk er een stuk eenvoudiger uit, stelt Pasman. “Zeker in de verbouwprocedure waarbij we dit vaak uitvoeren, kun je het in het proces meenemen. Dan is het snel te doen.” Bergman Installatiewerken werkt met een monoblock van Panasonic of Nibe, dus zonder binnenunit. Pasman: “Er is weinig extra ruimte nodig. In negen van de tien gevallen zit de vloerverwarmingsverdeler in de trapkast. Daar is vaak wel wat ruimte voor de buffer. En het aanvoertracé kan onder de vloer naar de buitenunit in de tuin.”